احتمال یک دگرگونی سیاسی و نظامی در منطقه
نافرجام ماندن کودتای ترکیه فرصت مناسبی به رجب اردوغان داد برای تصفیههای گسترده در ارتش و نیروهای انتظامی، برکنار کردن سایر مخالفان در نهادهای قضایی و آموزش و پرورش و نیز رسانههای گروهی . همچنین اقدام به برکناری شماری از شهردارانی که با رأی مردم برگزیده شده بودند.
رجب اردوغان با تقلید از روحالله خمینی که جنگ عراق را نعمتی الهی مینامید و درخواست استرداد شاه را کرده بود، کودتا را نعمتی الهی خواند و خواهان استرداد فتحالله گولن از آمریکا شد.
اکنون اردوغان سعی دارد نشان دهد که تنها او و حزب عدالت و توسعه اوست که می تواند وحدت و یکپارچگی ترکیه را حفظ کند!
پوزش خواهی از روسیه بابت سرنگون کردن جنگندههای آن کشور به بهانه تجاوز به حریم هوایی ترکیه، نزدیکی به جمهوری اسلامی به دنبال تغییر موضع گیری در مورد سوریه و اعلام رسمی شرکت در ائتلاف ضد داعش، نمودار سیاست های جدید رجب اردوغان است.
اینکه او تا چه حد نسبت به موضع گیریهای سیاست خارجی پایبند و وفادار باشد آینده نشان خواهد داد. طبیعی است که اردوغان در ازاء این تغییر سیاست انتظاراتی هم از روسیه و جمهوری اسلامی و نیز بشار اسد داشته باشد.
رجب اردوغان که خود را در قامت خلیفههای سابق عثمانی میبیند و رؤیای تجدید عظمت گذشته را در سر میپروراند، از آغاز جنگهای داخلی سوریه در فکر ضمیمه کردن بخشهای شمالی آن کشور به خاک ترکیه بود و میپنداشت با اسکان دادن ترکان ترکیه در این مناطق توان نظامی و قدرت چریکی پ ک ک – حزب کارگران کرد ترکیه – را کاهش خواهد داد، اکنون به این نتیجه رسیده است که سقوط اسد به این زودیها امکان پذیر نیست و چشم اندازی هم برای حکومت داعش بر عراق و سوریه وجود ندارد. بمب گذاریها و عملیات انتحاری اخیر داعش در کشورهای اروپایی و سایر کشورها موضع گیریهای جهانی علیه داعش پدید آورده و ائتلافی گرچه موقت میان آمریکا و روسیه پدیدار گشته است.
از سال 2013 که اسد برای جلوگیری از پیشرفت داعش به کردان سوریه خود مختاری داد، نظامی به نسبه مردم سالار در این منطقه بوجود آمده است. نمایندگان گروه های سیاسی و مذهبی در شورای تصمیم گیری حضور و دخالت دارند.
فداکاری های زنان و مردان دلاور کُرد در دفاع از سرزمین مادری، حماسه کوبانی را بوجود آورد و باعث شکست خفت بار داعشیان شد. این رویداد توجه افکار عمومی مردم صلح دوست جهان و نیز قدرتها تأثیرگذار در منطقه را به خود جلب کرد.
آمریکا نیز برای ضعیف کردن داعش و جلوگیری از پیشرفت بیشتر آن، با یاری رساندن و ارسال جنگ افزار، آنان را در جنگ علیه داعش یاری داد. قدرت های غربی به ویژه آمریکا پس از ناکام ماندن در سرنگونی دولت سوریه و به قدرت رساندن حرکتهای اسلامی مورد حمایت خود، گروههای آدم کش داعش را بنیان نهادند. اکنون به دلیل ترس و وحشتی که داعش در میان مردم کشورهای شان پدید آورده است، اگر هم خواهان نابودی کامل آن نباشند، در پی تضعیف و محدود کردن قدرت آن هستند. از این رو در رویارویی با داعش به ویژه در جنگهای زمینی، همکاری نیروهای فداکار و دلاور کُرد سوریه برایشان با ارزش است.
اردوغان که از تشکیل احتمالی دولت مستقل کُرد سوریه نگران شده، با اتخاذ سیاست نزدیکی به روسیه و جمهوری اسلامی و نیز اسرائیل، به مخالفت با سیاست همکاری آمریکا با کُردهای سوریه بر آمده و آمریکا و ناتو را تهدید به قطع رابطه می کند.
پاسخ این تهدید را جو بایدن معاون رئیس جمهور آمریکا در مسافرت به آنکارا آشکارا اعلام کرد: مخالفت با تشکیل دولت مستقل کُرد و بازگشت آنان از منطقه غرب رودخانه فرات به شرق.
در حقیقت آمریکا دربرابر تهدید اردوغان و نگرانی ازنزدیکی ترکیه به روسیه، کُردها را رها کرد.
اکنون ارتش ترکیه به بهانه مبارزه با داعش به شمال سوریه تجاوز کرده ولی هدف اصلی، سرکوب نیروهای مبارز کُرد و جلوگیری از ایجاد منطقه مستقل کُردنشین سوریه است. خبر پیاده شدن نیروهای آمریکا در این منطقه و همکاری با ارتش ترکیه را میتوان از دو دیدگاه بررسی کرد:
1- جلوگیری از تشکیل دولت مستقل کردستان سوریه و پیشرفت نیروهای کُرد به سمت شرق فرات
2- جلوگیری از قتل عام کُردان توسط ارتش ترکیه و جلای وطن کردن مردم
باید دید، اکنون که آمریکا با تشکیل دولت مستقل کُرد سوریه به مخالفت برخاسته و خواستار بازگشت آنان به شرق فرات شده است، موضع آینده اردوغان چه خواهد بود؟ آیا با گرفتن این امتیاز باز هم به توافق های خود با روسیه و جمهوری اسلامی پایبند و وفادار خواهد ماند؟ یا آنکه روسیه و جمهوری اسلامی تسلیم خواست های او خواهند شد؟
آنچه روشن شده، روسیه موافقت کرده از بمباران سرزمینهایی که در اختیار اسلامیهای مورد حمایت آمریکا و غرب هستند خودداری کند که گویای آن است که برنامه آمریکا و متحدان آن برای سرنگونی اسد تغییر نکرده است. چه بسا جان فرماندهان نظامی خود را که برای آموزش گروههای اسلامی در این مناطق به سر میبردند در خطر میبیند. واقعیتهای ماههای اخیر در میدانهای جنگ در سوریه نشان داده است که وجود بشار اسد عامل مهم برای ثبات در شرایط کنونی است. آمریکا و غرب و ترکیه نیز آن را پذیرفته اند. اکنون بحث میان طرفداران بقای اسد- روسیه و جمهوری اسلامی- و مخالفان اسد – آمریکا، و غرب و دولت های غربی- این است که آیا پیش از برگزاری انتخابات آزاد سراسری مردم سوریه حتی آوارگان- اسد باید از قدرت کناره گیری کند یا پس ازآن؟
روسیه و جمهوری اسلامی می گویند با برگزاری یک انتخابات آزاد، این مردم سوریه هستند که دریک اتنخابات آزاد تصمیم خواهند گرفت که اسد برود و یا نه؟ ونه قدرت های خارجی .
علت پافشاری مخالفان اسد، در کناره گیری او پیش از برگزاری انتخابات به ویژه به این دلیل است که می دانند به دلیل جنایتها و آدم کشیهای پنج سال و نیم اخیر توسط اسلامیهای مورد حمایت غرب و آدم کشان داعش به امکان زیاد مردم به بقای بشار اسد رأی خواهند داد.
با کوتاه آمدن آمریکا در برابر خواست های اردوغان که عبارت خواهند بود از عدم تشکیل کشور مستقل کُرد سوریه، استرداد فتح الله گولن، تحمل تصفیه آرتش – ارتشی که یکی از ستونهای استوار پیمان ناتو در شصت سال گذشته بوده – و سکوت در برابر سرکوب مخالفان و زیر پای گذاردن حقوق بشر در ترکیه. باید دید که آیا روسیه و جمهوری اسلامی و دولت سوریه متوجه شده اند که نزدیکی سیاسی اردوغان به آنها موقتی و برای گرفتن امتیاز از آمریکا بوده است؟ با تجاوز ارتش ترکیه به سوریه – که مغایر اصول سازمان ملل است و با اعتراض دولت سوریه روبرو گردیده – به بهانه مبارزه با داعش که در حقیقت سرکوب و قتل عام مبارزان کُرد است چه سیاستی پیش خواهند گرفت؟
چنانچه دولت خودمختار کردنشین سوریه به دست ارتش ترکیه سقوط کند و نظامیان ترک و داعشیان منطقه را در اختیار بگیرند، دست به کشتار مردمی خواهند زد که گناهی جز دفاع از سرزمین مادری ندارند.
بی شک در صورت تسلط ارتش ترکیه و جهادیون داعش بر شمال سوریه موج تازه مهاجرت به سوی کشورهای اروپایی سرازیر خواهد شد و دشواریهای بیشتری برای دولتهای آنها ایجاد خواهد کرد.
این امکان هم وجود دارد که در خود ترکیه سرکوبها و بازداشتهای گسترده مخالفان و آزادیخواهان و نویسندگان و روزنامه نگاران -همچون سالهای نخست استقرار جمهوری اسلامی در ایران- باعث آوارگی و جلای وطن شدن بسیاری از ترک ها به خارج از کشور شود.
فرماندهان کُرد که دلاورانه از سرزمین مادری و نظام نوپای مردم سالار خود دفاع کرده اند و به حمایت و پشتیبانی آمریکا امیدوار و دل بسته بودند و اکنون خلاف آن را مشاهده می کنند، چه واکنشی نشان خواهند داد ؟
با توجه به موارد یاد شده احتمال یک دگرگونی نظامی را در پی دگرگونیهای سیاسی در منطقه باید انتظار داشت.
هوشنگ کردستانی، ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۶
